Ο νεοκλασικός αρχιτεκτονισμός ξεκίνησε από την Ευρώπη και έφτασε στην Ελλάδα και στην Κυπρο την εποχή του Όθωνα από Βαυαρούς και Έλληνες αρχιτέκτονες που τον συνόδευαν.
Αυτοί σχεδίασαν τις πρώτες
δημόσιες και ιδιωτικές οικοδομές της Ελλάδας, ενώ παράλληλα στην Κυπρο
εμφανίστηκε ένας ντόπιος νεοκλασικισμός που μας άφησε τα γνωστά νεοκλασικά
σπίτια καθώς και τα δημόσια κτίρια και σχολεία. Οι σχεδιαστές δεν ήταν
αρχιτέκτονες αλλά εμπειρικοί κτίστες, οι λεγόμενοι «Μάστροι» που έκτιζαν όμως
κτίρια που δεν τα κυριαρχούσε ο αυτοσχεδιασμός και η προχειρότητα, αλλά η
συμμετρία και η ωραία εμφάνιση. Οι λαϊκοί μαστόροι δίχως σπουδές, κατάφεραν και
έκτισαν όμορφες αρχιτεκτονικές κατασκευές, γιατι είχαν μεγάλη γνώση και αγάπη
στη τέχνη και τεχνική που ήταν βασισμένη στην προαιώνια Ελληνική παράδοση την
οποία χαρακτήριζε η αρμονία και το μέτρο της λιτότητας. Δεν μπορούμε λοιπόν, να
χαρακτηρίσουμε αυτά τα κτίσματα παρά σαν απότοκα της πατροπαράδοτης Ελληνικής
τέχνης από μαστόρους που άρχιζαν να τη μαθαίνουν από μικρά παιδιά εργαζόμενοι
σε ταπεινά γιαπιά, μέχρις ότου φθάσουν όσοι ήσαν ικανοί, εις την επίζηλον θέση
του πρωτομάστορα αρχιτέκτονα.
Στη Χλώρακα πριν
από την Αγγλική κατοχή δεν υπήρχε σχολείο και οι μαθητές για τη φοίτηση τους
χρησιμοποιούσαν ως αίθουσες τάξης τα καφενεία της κοινότητας, καθώς και την
εκκλησία της Παναγίας της Χρυσελεούσας.
Έως
το 1930 το σχολείο ήταν μονοδιδάσκαλο, ενώ αξιοσημείωτη είναι η λειτουργία
παρθεναγωγείου από το1926 έως το 1934 και το οποίον στεγαζόταν στο σπίτι του
ομοχώριου δασκάλου Χριστόδουλου Αζίνα.
Το
1931 αποφασίστηκε και κτίστηκε σχολείο. Κοντά στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου,
αξιόλογοι μαστόροι που κατείχαν τη λαϊκή αρχιτεκτονική, έκτισαν ένα κτίριο
υψηλής αρχιτεκτονικής τέχνης, με πελεκιτή πέτρα και τσιμέντο, καθώς και κολώνες στην
είσοδο, ενώ το δάπεδο το έφτιαξαν από στέρεο και ανθεκτικο σανίδι, το οποιον
άντεξε στο χρόνο μέχρι και πρόσφατα. Είναι μέχρι σήμερα ένα κτίριο στολίδι,
ένας ιερός χώρος μέσα στον οποίο διδαχτήκαν γράμματα και ακόμα συνεχίζουν να
διδάσκονται, όλες οι γενεές εδώ και έναν αιώνα.
Ο πρωτομάστορας
κτίστης της πέτρας και σχεδιαστής, ο λαϊκός τεχνίτης που διδάχτηκε την τέχνη
της Αρχιτεκτονικής από φημισμένους άλλους μαστόρους στους οποίους μαθήτευσε από
μικρό παιδί, ο ξακουστός Γεώργιος Χατζιούδης από
τη Χλώρακα, ανέλαβε και περάτωσε το σχεδιασμό και το κτίσιμο του σημερινού
σχολείου που στέκει ακόμα στερεό και λαμπερό στην είσοδο της κοινότητας.
Η παραδοσιακή
αρχιτεκτονική ως λαϊκή τέχνη, άφησε στη Κυπρο
όμορφα οικοδομήματα. Με μαστόρους που δεν σπούδασαν, αλλά ως καλοί και
έμπειροι τεχνίτες έχοντας γνώσεις από την πρακτική τους ενασχόληση από μικρά παιδιά
που μαθήτευαν σε σπουδαίους μαστόρους, κατασκεύαζαν κτίρια λειτουργικά, στερεά
και όμορφα, καταφέρνοντας δημιουργίες που σήμερα θεωρούνται μέρος της λαϊκής
μας αρχιτεκτονικής και παράδοσης.
Τη Κυπριακή
αρχιτεκτονική τη χαρακτήριζε η λιτότητα. Κατασκεύαζαν μόνο απαραίτητους και
λειτουργικούς χώρους. Ο ηλιακός ήταν συνηθισμένος έως απαραίτητος χώρος, ο
οποίος αποτελούσε την είσοδο του κτιρίου. Οι ευκατάστατοι στις πόλεις μπροστά
από ηλιακό, έκτιζαν κολώνες με περιστύλια δίνοντας μια εξαιρετική όμορφη όψη
στο όλο κτίριο. Στην ύπαιθρο σπάνια συναντούμε σπίτια με κολώνες, εκτός από τα
δημοτικά σχολεία και τα δημόσια κτίρια, καθώς αυτή ήταν η συνήθης πολιτική της
αποικιοκρατικής Βρετανικής κυβέρνησης, ενώ σήμερα, όπου υπάρχουν τέτοια κτίρια,
έχουν κυρηχτεί διατηρητέα από το κράτος.
Το παλιό σχολείο
της Χλώρακας αποτελείται από 3 αίθουσες, ένα μικρό γραφείο δασκάλου και έναν
ηλιακό που αποτελεί την είσοδο, και που εξωτερικά τον κοσμεί
περιστύλιο με δωρικές κιονοστοιχίες, ενώ το εξωτερικό του δάπεδο είναι στρωμένο με
περίτεχνα μάρμαρα, έχοντας για πρόσβαση επίσης μαρμάρινα σκαλοπάτια σε όλες τις
μεριές του περιστυλίου.
Το παλιό
κτίριο του Δημοτικό σχολείου της Χλώρακας είναι ένα από τα λίγα δημόσια κτίρια
του χωριού με μεγάλη σημασία στο πέρασμα των χρόνων, καθώς όμορφο που είναι,
κουβαλά ιστορία δεκαετιών. Σε αυτό μαθήτευσαν πολλές γενεές, ενώ διετέλεσε
τόπος στρατιωτικής εκπαίδευσης των νέων της κοινότητας ενάντια στην
Τουρκοκυπριακή ανταρσία του 1963. Ήταν επίσης ο τόπος διενέργειας όλων των
τοπικών εκλογικών αναμετρήσεων από της κτίσεως του μέχρι σήμερα, καθώς και
τόπος διδασκαλίας εθνικών και παραδοσιακών χορών στους νέους και στις νέες,
όπως και χώρος επιμορφωτικών σεμιναρίων.
Αυτό το
κτίριο μέχρι τις μέρες μας είναι ένα ωραίο μνημείο του παρελθόντος, το
ομορφότερο από όλα τα άλλα, κτισμένο σε ένα όμορφο ψηλό τόπο με απρόσκοπτη θέα
προς τη θάλασσα που απλώνεται κάτω στο λόφο.
