Η Ρήγαινα αν και πρόσωπο πραγματικό, η
λαϊκή παράδοση της Κύπρου το κατέταξε στους θρύλους και τις παραδόσεις της
νήσου. Την συσχετίζει με τον Διγενή και της αποδίδει πολλά μεσαιωνικά κάστρα,
φρούρια και χωριά.
Η Ρήγαινα στους
θρύλους αποδίδεται ως πανέμορφη κυρά και πολεμίστρια, άλλες φορές καλή και
συμπονετική και άλλες κακιά, αλλά που κανείς δεν μπορεί να τη νικήσει καθώς
κατοικεί σε οχυρωμένους πύργους.
Η Ρήγαινα της Πάφου κατοικούσε
στα σημερινά Παλιόκαστρα, μια περιοχή ανάμεσα της Κάτω Πάφου και της Χλώρακας.
Είχε κτισμένο το κάστρο της μέσα στην απέραντη πεδιάδα που εκτείνεται από το
φάρο της Πάφου μέχρι την Κισσονεργα, και διαφέντευε όλο τον παράλιο τόπο,
έχοντας προσταγή στους κατοίκους να καλλιεργούν κυρίως ζαχαροκάλαμα και τεύτλα.
Η ομορφιά της ήταν ξακουστή, αλλά
το ίδιο και η εξυπνάδα της και η πονηριά της.
Ο λαϊκός θρύλος θέλει τον
ξακουστό ήρωα Διγενή Ακρίτα να καταφθάνει μέχρι την Πάφο κυνηγώντας ένα Σαρακηνό
εχθρό του. Όταν αυτός προσπάθησε να δραπετεύσει αποπλέοντας, ο Διγενής του
έριξε μια μεγάλη πέτρα, -την πέτρα του Ρωμιού- και βύθισε το πλοίο του.
Στο πέρασμα του από τη Πάφο,
συνάντησε τη Ρήγαινα την οποία ερωτεύτηκε παράφορα και αποφάσισε να την παντρευτεί.
Η Ρήγαινα δεν τον ήθελε για άντρα
της, αλλά ούτε για εχθρό της. Με μαεστρική πονηρία του ζήτησε πως για να τον παντρευτεί,
έπρεπε πρώτα να κάμει έναν άθλο, να κατορθώσει να κτίσει ένα μακρύ αυλάκι
που να φέρνει νερό από τα λουτρά του Άδωνη της Τάλας στους αγρούς της. Ο
Διγενής δέχτηκε την πρόκληση, και προς δυσαρέσκεια της Ρήγαινας κατάφερε να
αποπερατώσει το δύσκολο έργο και να φέρει το νερό στα χωράφια της μέχρι τη Χλώρακα.
Μη θέλοντας να τον παντρευτεί
όμως, αλλά φοβούμενη την οργή του, προσπάθησε να φύγει από την Πάφο. Οργισμένος
ο Διγενής, άρπαξε μια μεγάλη πέτρα και της την έριξε. Η πέτρα ευρίσκεται μέχρι
σήμερα δίπλα στη δυτική πλευρά του
αρχαίου θεάτρου της Κάτω Πάφου, και ονομάζεται η «πέτρα του Διγενή».
Άλλοι λένε ότι πρόκειται για την Πέτρα του Ρωμιού, και άλλοι ότι πρόκειται
για το νησί του Διγενή στην Πόλη της Χρυσοχούς…
Η Ρήγαινα αντιδρώντας στην οργή
του καθώς ήταν δεινή και δυνατή πολεμίστρια, του έριξε το αδράχτι της, ένα
μεγάλο πέτρινο κίονα από τσιόνι ύψους τεσσάρων μέτρων και διαμέτρου σχεδόν ενός
μέτρου, το οποίον έπεσε σε ένα χωράφι της Χλώρακας κάτω από τη συνοικία του
Μουττάλλου, και που μετέφεραν οι Τουρκοκύπριοι πριν λίγα χρόνια και το τοποθέτησαν
στην αυλή του σχολείου τους και εκεί ευρίσκεται ακόμα.
Στη Χλώρακα στη παραλιακή
περιοχή, μέχρι τη δεκαετία του ΄60 υπήρχαν μεγάλα μέρη του αυλακιού της
Ρήγαινας, τα οποία όμως δυστυχώς, χαλάστηκαν από τους ανθρώπους για να κάμουν
αναδασμό στα χωράφια τους. Σήμερα, μικρό μέρος από το αυλάκι σώζεται και
ευρίσκεται ακριβώς πίσω από την τελευταία στάση των λεωφορείων στην τέλειωση
της λεωφόρου Χλώρακας που οδηγά στη Κάτω Πάφου πριν την περιοχή Κτιστά ή
Παλιόκαστρα, ονοματολογία της περιοχής που προεήρθε καθώς εκεί ήταν κτισμένο το
παλάτι της Ρήγαινας.
Το αυλάκι ήταν καθισμένο πάνω σε
πύργους ώστε να έχει την κατάλληλη κλίση για να ρέει το νερό. Ένας από τους
πύργους σώζεται στα σύνορα της Χλώρακας με τη Λέμπα.
